Σχέση ασφαλιστικού συμβούλου με ασφαλιστική εταιρεία - διάκριση σύμβασης έργου από σχέση πρόστησης – ευθύνη προστήσαντος για ζημία προστηθέντος σε τρίτον – εκ πλαγίου παραβίαση ουσιαστικής ποινικής διάταξης – αναιρεί
- Αριθμός : 290/2011
- Δικαστήριο : Α1 Τμήμα του Άρειου Πάγου
ΣΥΓΚΡΟΤΗΘΗΚΕ από τους Δικαστές:..., Αντιπρόεδρο του...,...,...,...και ..., Αρεοπαγίτες.
ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΕ δημόσια στο ακροατήριό του στις 1 Νοεμβρίου 2010, με την παρουσία και της..., για να δικάσει την υπόθεση μεταξύ:
Της αναιρεσείουσας: Ν. συζ...., κατοίκου ..., η οποία εκπροσωπήθηκε από την πληρεξουσία δικηγόρο της...-
Της αναιρεσιβλήτου: Ανώνυμης ασφαλιστικής εταιρίας με την επωνυμία «…………………...»που εδρεύει στην Αθήνα, νομίμως εκπροσωπουμένης, η οποία εκπροσωπήθηκε από την πληρεξουσία δικηγόρο της..., με δήλωση κατ' άρθρο 242 παρ. 2 ...
Η ένδικη διαφορά άρχισε με την από 11 Απριλίου 2002 αγωγή της ήδη αναιρεσείουσας που κατατέθηκε στο.... Εκδόθηκαν οι αποφάσεις: 28/2003 οριστική του ιδίου δικαστηρίου και 354/2005 του.... Την αναίρεση της τελευταίας απόφασης ζητεί η αναιρεσείουσα με την από 24 Μαρτίου 2008 αίτησή της.
Κατά τη συζήτηση της υπόθεσης αυτής, που εκφωνήθηκε από το πινάκιο, οι διάδικοι παραστάθηκαν, όπως σημειώνεται πιο πάνω. Ο... ανέγνωσε την από 1 Μαρτίου 2010 έκθεσή του, με την οποία εισηγήθηκε την απόρριψη της αιτήσεως αναιρέσεως.
Η πληρεξουσία της αναιρεσείουσας ζήτησε την παραδοχή της αιτήσεως και την καταδίκη της αντιδίκου της στη δικαστική δαπάνη.
ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
Κατά το άρθρο 922 του ΑΚ "Ο κύριος ή ο προστήσας κάποιον άλλον σε μια υπηρεσία ευθύνεται για τη ζημία που ο υπηρέτης ή ο προστηθείς προξένησε σε τρίτον παράνομα κατά την υπηρεσία του". Κατά το άρθρο 926 εδ. α' του ΑΚ "αν από κοινή πράξη περισσοτέρων προήλθε ζημία ή αν για την ίδια ζημία ευθύνονται περισσότεροι, ενέχονται όλοι εις ολόκληρον". Από τις διατάξεις αυτές προκύπτει ότι ο προστήσας ευθύνεται για τις άδικες πράξεις του προστηθέντος, εις ολόκληρον με αυτόν, εφ' όσον τελέσθηκαν είτε κατά την εκτέλεση της υπηρεσίας, η οποία του ανετέθη βάσει συμβάσεως (μίσθωσης εργασίας, εντολής κλπ) είτε επ' ευκαιρία ή και εξ αφορμής της υπηρεσίας, ακόμη δε και κατά κατάχρηση αυτής γενόμενες, εφόσον μεταξύ ζημιογόνου ενεργείας και υπηρεσίας υπάρχει εσωτερική συνάφεια.
Είναι αδιάφορη η νομική σχέση που συνδέει τον προστήσαντα με τον προστηθέντα και αρκεί το γεγονός ότι ο τελευταίος, όταν αδικοπρακτούσε, τελούσε υπό τις οδηγίες και εντολές του προστήσαντος ως προς τον τρόπο εκπλήρωσης των καθηκόντων του, χωρίς να είναι απαραίτητη και η διαρκής επίβλεψή του, υπό την αυτονόητη προϋπόθεση πάντως ότι ο προστηθείς ενεργούσε προς διεκπεραίωση υποθέσεως και γενικά προς εξυπηρέτηση συμφερόντων του προστήσαντος.
Περαιτέρω κατά τη διάταξη του άρθρου 16 παρ. 1 του ν. 1569/1985, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 36 παρ. 24 του ν. 2496/1997, "Ασφαλιστικός σύμβουλος είναι το φυσικό ή νομικό πρόσωπο, το οποίο μελετά την αγορά, παρουσιάζει και προτείνει λύσεις ασφαλιστικής κάλυψης των αναγκών των πελατών με ασφαλιστικές συμβάσεις για λογαριασμό των ασφαλιστικών επιχειρήσεων η ασφαλιστικών πρακτόρων ή μεσιτών ή συντονιστών ασφαλιστικών συμβούλων για την πρόσκτηση εργασιών. Η σχέση που συνδέει τον ασφαλιστικό σύμβουλο με τους ως άνω είναι σύμβαση έργου. Ο ασφαλιστικός σύμβουλος δεν έχει δικαίωμα υπογραφής ασφαλιστηρίων ούτε εκπροσώπησης ασφαλιστικής επιχείρησης η ασφαλιστικού πράκτορα ή μεσίτη.
Κάθε αντίθετη συμφωνία είναι άκυρη". Από τη διάταξη αυτή συνάγεται ότι η νομική φύση της σχέσης του ασφαλιστικού συμβούλου με την ασφαλιστική εταιρία και η δυνατότητα εκπροσωπήσεως η μη αυτής κατά την κατάρτιση ασφαλιστικών συμβάσεων δεν αποκλείουν, εξ ορισμού, τη σχέση προστήσεως με την ασφαλιστική εταιρεία, την ευθύνη αυτού εξ αδικοπραξίας για την επ' ευκαιρία της άνω δράσης του προξενηθείσα σε τρίτο ζημία, συνεπώς δε και την εις ολόκληρον ευθύνη της ασφαλιστικής εταιρίας, εάν αποδεικνύεται σχέση προστήσεως, με την έννοια ότι η ασφαλιστική εταιρία με τη σχετική σύμβαση διεφύλαξε για τον εαυτό της τη διεύθυνση και επίβλεψη εκτέλεσης του έργου με παροχή δεσμευτικών για τον αντισυμβαλλόμενό της εντολών και οδηγιών, έστω και στα πλαίσια μιας χαλαρής εξάρτησης, οπότε ο τελευταίος θεωρείται προστηθείς από την εν λόγω εταιρεία.
Διότι οι προβλεπόμενες από την ανωτέρω διάταξη ακυρότητες αφορούν τις σχέσεις ασφαλιστικού συμβούλου και ασφαλιστικής εταιρίας και δεν επηρεάζουν τα δικαιώματα του καλοπίστως συναλλαγέντος τρίτου. Εξάλλου κατά το άρθρο 559 αρ. 19 του....Δ. αναίρεση επιτρέπεται, αν η απόφαση δεν έχει νόμιμη βάση και ιδίως αν δεν έχει καθόλου αιτιολογίες ή έχει αιτιολογίες αντιφατικές ή ανεπαρκείς σε ζητήματα που ασκούν ουσιώδη επίδραση στην έκβαση της δίκης. Κατά την έννοια της διατάξεως αυτής δεν υπάρχει ανεπάρκεια αιτιολογιών, όταν οι αιτιολογίες είναι συνοπτικές, αλλά πλήρεις ή οι ελλείψεις ανάγονται στην ανάλυση και στάθμιση των αποδεικτικών μέσων και γενικότερα στην αιτιολόγηση του αποδεικτικού πορίσματος, αν αυτό διατυπώνεται σαφώς (Ολ.ΑΠ 661/1984).
Στην προκείμενη περίπτωση, όπως προκύπτει από την προσβαλλόμενη απόφαση, το Εφετείο, ύστερα από ανέλεγκτη εκτίμηση των αποδείξεων, δέχθηκε τα ακόλουθα: "Ο δεύτερος των εναγομένων ..., μη διάδικος ήδη στην αναιρετική δίκη) από το έτος 1981 μέχρι το μήνα Σεπτέμβριο του 1999 ήταν αρχικά ασφαλιστικός σύμβουλος και στη συνέχεια συντονιστής ασφαλιστικών συμβούλων και συνεργάτης με την ιδιότητα αυτή της πρώτης εναγομένης (ήδη αναιρεσίβλητης) ασφαλιστικής εταιρίας, που δραστηριοποιείται επιχειρησιακά στις ασφαλίσεις ζωής και εργαζόταν στο περιφερειακό γραφείο που διατηρούσε η τελευταία στο Αίγιο. Έτσι η σχέση που τον συνέδεε με την εναγόμενη ήταν κατά ρητή νομοθετική διάταξη αυτή της σύμβασης έργου.
Σε εκτέλεση των καθηκόντων του ο προαναφερόμενος συντονιστής ασφαλιστικών συμβούλων, συγκρότησε ομάδα ασφαλιστικών συμβούλων, τους εκπαίδευσε για τα προγράμματα της εναγομένης ασφαλιστικής εταιρείας, έλεγχε την παραγωγική τους δραστηριότητα και η αμοιβή του υπολογιζόταν σε ποσοστό επί της προμήθειας, την οποία δικαιούνται οι ασφαλιστικοί σύμβουλοι της ομάδας του για τα ασφαλιστήρια συμβόλαια, στη σύναψη των οποίων είχαν οι τελευταίοι μεσολαβήσει. Η ενάγουσα την 30-6-1999 επισκέφθηκε τον δεύτερο των εναγομένων στο γραφείο του στο Αίγιο και του παρέδωσε το ποσό των 2.400.000 δρχ. και μετά παρέλευση τριημέρου το ποσό των 3.000.000 δρχ., προκειμένου εκείνος να το επενδύσει για λογαριασμό της, επωφελώς κατά την κρίση του, σε οικονομικό επενδυτικό πρόγραμμα της πρώτης εναγομένης ασφαλιστικής εταιρείας, όπως και στο παρελθόν είχε συμβεί.
Πράγματι ο τελευταίος παρέλαβε το παραπάνω ποσό και όπως αποδεικνύεται από τις από 30-6-1999 αποδείξεις, που ο ίδιος έχει συντάξει και υπογράψει και τις οποίες προσκομίζει και επικαλείται η ενάγουσα, το ποσό τούτο θα επένδυε "σε προθεσμιακή τρίμηνη κατάθεση με προοπτική είτε την ανανέωση είτε την εκταμίευσή του μετά τη λήξη". Πλην όμως το (παραπάνω ποσόν ο δεύτερος των εναγομένων) ιδιοποιήθηκε παράνομα, με αποτέλεσμα να προκαλέσει στην ενάγουσα από πρόθεση ισόποση ζημιά. Η τελευταία ισχυρίζεται ότι η σχέση που συνέδεε τους προαναφερόμενους εναγομένους ήταν σχέση πρόστησης, καθόσον ο δεύτερος των εναγομένων ενεργούσε υπό τις οδηγίες και τις εντολές της.
Ο ισχυρισμός αυτός δεν αποδείχθηκε. Αντίθετα, όπως ήδη έχει αναφερθεί, η μεταξύ των παραπάνω εναγομένων σχέση ήταν αυτή της σύμβασης έργου. Και αν ακόμα ο δεύτερος των εναγομένων ενήργησε στη συναλλαγή του με την ενάγουσα ως ασφαλιστικός σύμβουλος, αφού ήδη συνεργαζόταν πλέον με την ασφαλιστική εταιρεία ως συντονιστής ασφαλιστικών συμβούλων και πάλι η σχέση που τον συνδέει με την τελευταία είναι της σύμβασης έργου.
Για να θεωρηθεί, σύμφωνα με όσα αναφέρονται στην ίδια νομική σκέψη ότι τελούσε η πρώτη των εναγομένων ασφαλιστική εταιρεία μαζί του σε σχέση πρόστησης, θα πρέπει η συναλλαγή του με την ενάγουσα κατ' αρχήν να εντάσσεται στην επιχειρησιακή δραστηριότητα της εναγομένης, η οποία πρέπει να έχει διαφυλάξει για τον εαυτό της τη διεύθυνση και την επίβλεψη της ίδιας συναλλαγής, δηλαδή να έχει προσδιορίσει με συγκεκριμένο τρόπο το πλαίσιο, μέσα στο οποίο έπρεπε να κινηθεί ο παραπάνω ασφαλιστικός σύμβουλος για να εκτελέσει την προαναφερόμενη επενδυτική κίνηση της τρίμηνης προθεσμιακής κατάθεσης. Πλην όμως από κανένα αποδεικτικό μέσον αποδείχθηκε ότι στην επιχειρησιακή δραστηριότητα της πρώτης των εναγομένων εντάσσεται και το παραπάνω επενδυτικό πρόγραμμα, πολύ περισσότερο δε ότι για την υλοποίησή του ο δεύτερος των εναγομένων ενεργούσε υπό τις οδηγίες και εντολές της. Με βάση τα δεδομένα αυτά η μεταξύ των εναγομένων σχέση είναι της σύμβασης έργου και ο δεύτερος των εναγομένων, που δε βρίσκεται σε σχέση εξάρτησης, δε θεωρείται προστηθείς της εργοδότριας ασφαλιστικής εταιρείας, η οποία και δεν ευθύνεται για τα πταίσματά του.
Συνεπώς η αγωγή πρέπει να απορριφθεί ως κατ' ουσίαν αβάσιμη". Στη συνέχεια το Εφετείο, αφού εξαφάνισε την πρωτόδικη απόφαση, με την οποία είχε γίνει δεκτή η αγωγή έναντι της αναιρεσίβλητης, απέρριψε την αγωγή αυτή ως ουσιαστικά αβάσιμη. Έτσι όπως έκρινε το Εφετείο, παραβίασε εκ πλαγίου τις ουσιαστικές διατάξεις των άρθρων 914, 922 του ΑΚ και 16 παρ. 1 του ν. 1569/1985, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 36 παρ. 24 του ν.2496/1997, καθ' όσον διέλαβε στο αποδεικτικό του πόρισμα ανεπαρκείς αιτιολογίες ως προς τη μη ύπαρξη σχέσης προστήσεως μεταξύ της αναιρεσίβλητης και του υπεξαιρέτη του δοθέντος από την αναιρεσείουσα προς επένδυση επωφελώς σε οικονομικό επενδυτικό πρόγραμμα της αναιρεσίβλητης ποσού των 5.400.000 δραχμών, καθιστώντας ανέφικτο το αναιρετικό έλεγχο της ορθής ή μη εφαρμογής των ανωτέρω διατάξεων.
Ειδικότερα: 1) Ενώ δέχεται ότι ο αντισυμβαλλόμενος της αναιρεσείουσας...ήταν συνεργάτης της αναιρεσίβλητης - συντονιστής ασφαλιστικών συμβούλων της στο περιφερειακό γραφείο της στο Αίγιο, εκπαιδεύοντας και ελέγχοντας για λογαριασμό της την υπό την εποπτεία του ομάδα ασφαλιστικών συμβούλων, με ανεπαρκή αιτιολογία κρίνεται στη συνέχεια ότι δεν υπήρχε σχέση εξαρτήσεως εκείνου από την αναιρεσίβλητη και ότι η έννομη σχέση, η οποία τους συνέδεε, ήταν μίσθωση έργου υπαγόμενη στη ρύθμιση του άρθρου 16 παρ. 1 ν.1569/1985, μολονότι υπήρχαν πρόσθετα στοιχεία χαρακτηρισμού της ως σχέσεως προστήσεως και υπαγωγής της διαφοράς στη διάταξη του άρθρου 922 του..., 2) Ενώ δέχεται ότι ο αντισυμβαλλόμενος της αναιρεσείουσας...επωφελήθηκε από την ως άνω αντιπροσωπευτική του ιδιότητα έναντι της αναιρεσίβλητης για να εκτελεί στο γραφείο της χρηματιστηριακές συμβάσεις, παραλαμβάνοντας και επενδύοντας επωφελώς σε "οικονομικά προγράμματά της" χρήματα της αναιρεσείουσας και στο παρελθόν, στη βάση δε αυτής της συναλλακτικής πρακτικής παραδόθηκαν τα προαναφερόμενα χρηματικά ποσά στον..."για επένδυση σε πρόγραμμα της πρώτης εναγομένης" (αναιρεσίβλητης), με αντιφατική αιτιολογία στη συνέχεια κρίνεται ότι δεν εντασσόταν η συναλλαγή στην επιχειρησιακή δραστηριότητα της αναιρεσίβλητης και με ανεπαρκή αιτιολογία συνδυάζεται η μη ένταξη, στις επιχειρησιακές δραστηριότητες της αναιρεσίβλητης, του επενδυτικού προγράμματος "προθεσμιακής τρίμηνης κατάθεσης ...", για το οποίο εξέδωσε απόδειξη υπέρ της αναιρεσείουσας ο...προκειμένου να υπεξαιρέσει τα χρηματικά ποσά, αφού ευθύνη προς αποζημίωση της προστήσασας, για πταίσμα του προστηθέντος μπορούσε να θεμελιωθεί και από πράξη ή παράλειψη του τελευταίου κατά κατάχρηση της αντιπροσωπευτικής εξουσίας του, εφόσον ενεργούσε προς εξυπηρέτηση συμφερόντων και της προστήσασας αυτόν αναιρεσίβλητης.
Επομένως, ο μοναδικός από το άρθρο 559 αρ. 19 του....Δικ. λόγος αναίρεσης είναι βάσιμος. Κατ' ακολουθίαν των ανωτέρω πρέπει να γίνει δεκτή η ένδικη αίτηση, να αναιρεθεί η προσβαλλόμενη απόφαση και να παραπεμφθεί η υπόθεση για περαιτέρω εκδίκαση στο ίδιο Δικαστήριο που θα συγκροτηθεί από άλλους δικαστές (άρθρο 580 παρ. 3 του ....Δικ.).
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Αναιρεί την 354/2005 απόφαση του....
Παραπέμπει την υπόθεση για περαιτέρω εκδίκαση στο ίδιο Δικαστήριο, που θα συγκροτηθεί από άλλους δικαστές.
Καταδικάζει την αναιρεσίβλητη στα δικαστικά έξοδα της αναιρεσείουσας από τρεις χιλιάδες (3.000) ευρώ.
Κρίθηκε και αποφασίστηκε στην Αθήνα στις 7 Δεκεμβρίου 2011.
Δημοσιεύθηκε στην Αθήνα σε δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του στις 22 Φεβρουαρίου 2011.
Ο ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
(ΠΗΓΗ: WWW.LAWNET.GR)