ΥΙΟΘΕΣΙΑ ΑΝΗΛΙΚΟΥ:
Προϋποθέσεις υιοθεσίας ανηλίκου:
1- Η υιοθεσία πρέπει να αποβλέπει στο συμφέρον του υιοθετούμενου.
2-Αυτός που υιοθετεί ανήλικο:
-πρέπει να είναι μεταξύ 30 και 60 ετών
- να είναι ικανός για δικαιοπραξία (πχ. να μην έχει υποβληθεί σε δικαστική συμπαράσταση)
- πρέπει να είναι μεγαλύτερος από τον υιοθετούμενο από κατά 18 έως 50 χρόνια
Εξαίρεση: Σε περίπτωση που σύζυγος θέλει να υιοθετήσει τέκνου που υιοθετείται ή που έχει ήδη υιοθετηθεί από τον/την σύζυγό του, καθώς και αν συντρέχει σπουδαίος λόγος, το δικαστήριο μπορεί να επιτρέπει την υιοθεσία και όταν υπάρχει διαφορά ηλικίας μικρότερη των 18 ετών (αλλά όχι κάτω των 15 ετών)
3- Δεν επιτρέπεται να υιοθετηθεί το ίδιο πρόσωπο ταυτόχρονα από περισσοτέρους, (εκτός αν αυτοί είναι σύζυγοι).
4- Δεν επιτρέπεται η υιοθεσία προσώπου που είναι ήδη υιοθετημένο από άλλον, όσο διαρκεί η υιοθεσία (εκτός αν πρόκειται όπως είπαμε, για διαδοχική υιοθεσία του ίδιου προσώπου και από το σύζυγο αυτού που υιοθέτησε πρώτος).
5-Επιτρέπεται όμως, να υιοθετηθούν πολλοί ανήλικη με την ίδια πράξη ή διαδοχικά από το ίδιο πρόσωπο.
6-Υιοθεσία υπό αίρεση ή προθεσμία είναι άκυρη.
7-Ο έγγαμος δεν μπορεί να υιοθετήσει χωρίς την συναίνεση του συζύγου του η οποία παρέχεται αυτοπροσώπως με δήλωση στο δικαστήριο. Αν ο σύζυγος έχει τη συνήθη διαμονή του στην αλλοδαπή, η συναίνεση του μπορεί να δοθεί και με δήλωση ενώπιον συμβολαιογράφου. Το δικαστήριο όμως μπορεί να επιτρέπει την υιοθεσία και χωρίς συναίνεση αν η παροχή της είναι αδύνατη για νομικούς ή πραγματικούς λόγους ή αν εκκρεμεί ανάμεσα στους συζύγους δίκη διαζυγίου.
Διαδικασία:
1-Ο υποψήφιος θετός γονέας ζητά την έκδοση δικαστικής απόφασης στο αρμόδιο Μονομελές Πρωτοδικείο (740 ΚΠολΔ, αρ. 9 παρ. 1 Ν.4138/2013 ΦΕΚ Α 72/19.3.2013). Παρίσταται αυτοπροσώπως ενώπιον του δικαστηρίου και συναινεί στην υιοθεσία.
2- Όταν αυτός που υιοθετεί έχει ήδη τέκνα το δικαστήριο, ανάλογα με την ωριμότητά τους, οφείλει να ακούει και τη δική τους γνώμη.
3-Απαιτείται και η συναίνεση των γονέων του ανηλίκου (ή έστω ενός από αυτούς, αν ο άλλος έχει εκπέσει της γονικής μέριμνας ή η συναίνεσή του είναι αδύνατο γιατί έχει τεθεί σε στερητική δικαστική συμπαράσταση) ενώπιον του δικαστηρίου.
4-Αν ο ανήλικος δεν έχει γονείς, συναινεί ενώπιον του δικαστηρίου ο επίτροπος ύστερα από άδεια του εποπτικού συμβουλίου, σε περίπτωση που ο ανήλικος προστατεύεται από αρμόδια κοινωνική υπηρεσία ή οργάνωση, έγκυρη και όταν αυτός που συναινεί δεν γνωρίζει το πρόσωπο του υποψήφιου θετού γονέα.
5-Η Συναίνεση των γονέων για υιοθεσία δεν επιτρέπεται να δοθεί προτού να συμπληρωθούν τρείς μήνες από τη γέννηση του τέκνου.
6- Η συναίνεση των γονέων για υιοθεσία του τέκνου τους αναπληρώνεται, με ειδικώς αιτιολογημένη απόφαση του δικαστηρίου, στις ακόλουθες περιπτώσεις:
α) αν οι γονείς είναι άγνωστοι ή το τέκνο είναι έκθετο,
β) αν και οι δύο γονείς έχουν εκπέσει από τη Γονική μέριμνα ή βρίσκονται σε καθεστώς στερητικής δικαστικής συμπαράστασης που τους αφαιρεί και την ικανότητα να συναινούν για την υιοθεσία του παιδιού τους,
γ) αν οι γονείς έχουν άγνωστη διαμονή είτε πριν είτε μετά την παροχή της γενικής εξουσιοδότησης του άρθρου 1554,
δ) αν το τέκνο προστατεύεται από αναγνωρισμένη κοινωνική οργάνωση, έχει αφαιρεθεί από τους γονείς η άσκηση της επιμέλειας, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 1532 και 1533, και αυτοί αρνούνται καταχρηστικά να συναινέσουν και
ε) αν το τέκνο έχει παραδοθεί με τη συναίνεση των γονέων σε οικογένεια για φροντίδα και ανατροφή, με σκοπό την υιοθεσία, και έχει ενταχθεί σε αυτήν επί χρονικό διάστημα ενός τουλάχιστον έτους, οι δε γονείς εκ των υστέρων αρνούνται καταχρηστικά να συναινέσουν.
Αν οι περιπτώσεις α` έως ε` συντρέχουν μόνο στο πρόσωπο του ενός εκ των γονέων, η απόφαση του δικαστηρίου αναπληρώνει τη Συναίνεση μόνο αυτού.
7-Με απόφαση του δικαστηρίου αναπληρώνεται και η συναίνεση του επιτρόπου για την υιοθεσία του ανηλίκου, εφόσον ο ανήλικος προστατεύεται από αναγνωρισμένη κοινωνική οργάνωση και ο επίτροπος αρνείται καταχρηστικά να συναινέσει.
8-Στις περιπτώσεις των πιο πάνω στοιχείων β` έως ε`, καθώς και στην περίπτωση της αναπλήρωσης της συναίνεσης του επιτρόπου, το δικαστήριο μπορεί να ζητήσει την ακρόαση των πλησιέστερων συγγενών, αν αυτή είναι εφικτή.
9- Με την επιφύλαξη των πιο πάνω διατάξεων, οι γονείς ή ο επίτροπος μπορούν να δίνουν, με δήλωση τους ενώπιον του δικαστηρίου, στην αρμόδια κοινωνική υπηρεσία ή την αναγνωρισμένη κοινωνική οργάνωση που περιθάλπουν τον ανήλικο, γενική εξουσιοδότηση να κινούν τη διαδικασία μελλοντικής υιοθεσίας του ανηλίκου απο πρόσωπο ή απο ζεύγος συζύγων που θα επιλέγονται ελεύθερα από την κοινωνική υπηρεσία ή την οργάνωση. Η εξουσιοδότηση αυτή μπορεί να ανακαλείται από τους γονείς ή τον επίτροπο, επίσης με δήλωση στο δικαστήριο, η οποία πρέπει να κοινοποιείται στην υπηρεσία ή την οργάνωση το αργότερο έως την κατάθεση της αίτησης για υιοθεσία.
Συναίνεση του ανηλίκου:
1-Απαιτείται αυτοπρόσωπα ενώπιον του δικαστηρίου, εφόσον ο ανήλικος έχει συμπληρώσει τα 12 χρόνια σου (εκτός αν βρίσκεται σε κατάσταση ψυχικής ή διανοητικής διαταραχής που περιορίζει αποφασιστικά τη λειτουργία της βουλησής του).
2-Μέχρι την συμπλήρωση των 12 ετών, συναίνεση του ανηλίκου δεν απαιτείται.
3-Σε κάθε περίπτωση το δικαστήριο, ανάλογα με την ωριμότητα του ανηλίκου, οφείλει να ακούει και τη δική του γνώμη.
Κοινωνική έρευνα:
1-Απαραίτητο στοιχείο της διαδικασίας είναι η κοινωνική έρευνα. Αυτή συντελείται πριν από την τέλεση της υιοθεσίας.
2-Διεξάγεται επισταμένη κοινωνική έρευνα από την κοινωνική υπηρεσία ή άλλη υπηρεσία ή κοινωνική οργάνωση, αναγνωρισμένη ότι ειδικεύεται στις υιοθεσίες. Κατατίθεται εμπρόθεσμα στο δικαστήριο σχετική έκθεση για το αν, με βάση τα στοιχεία που προέκυψαν, η συγκεκριμένη υιοθεσία συμφέρει ή όχι τον υιοθετούμενο.
Έκδοση απόφασης:
1-Το δικαστήριο απαγγέλλει την υιοθεσία με απόφασή του, εφόσον συντρέχουν οι όροι του νόμου και η υιοθεσία συμφέρει τον υιοθετούμενο. Τα αποτελέσματά της απόφασης αρχίζουν αφότου αυτή γίνει τελεσίδικη.
2-Συνεκτιμά δε, (1)την έκθεση της κοινωνικής υπηρεσίας, (2)την προσωπικότητα, την υγεία και την οικογενειακή και περιουσιακή κατάσταση εκείνου που υιοθετεί και του υιοθετούμενου, καθώς και (3)την αμοιβαία ικανότητα τους προσαρμογής.
3-Η υιοθεσία ανηλίκων τηρείται μυστική. Στις περιπτώσεις της δεύτερης παραγράφου του άρθρου 1550, καθώς και του άρθρου 1552, η μυστικότητα ισχύει και έναντι των φυσικών γονέων. Εντούτοις, το θετό τέκνο, μετά την ενηλικίωσή του, δικαιούται να πληροφορείται πλήρως από τους θετούς γονείς και από κάθε αρμόδια αρχή τα στοιχεία των φυσικών γονέων του.
Συνέπειες υιοθεσίας ανηλίκου:
1-Διακόπτεται κάθε δεσμός του ανήλικου με τη φυσική του οικογένεια (με εξαίρεση τις ρυθμίσεις περί κωλυμάτων γάμου των άρθρων 1356 και 1357).
2-Ο ανήλικος εντάσσεται πλήρως στην οικογένεια του θετού γονέα του.
3-Έναντι του θετού γονέα και των συγγενών του ο ανήλικος έχει όλα τα δικαιώματά και τις υποχρεώσεις τέκνου γεννημένου σε γάμο. Το ίδιο ισχύει και για τους κατιόντες του θετού τέκνου.
4-Σε περίπτωση ταυτόχρονης ή διαδοχικής υιοθεσίας περισσοτέρων, δημιουργείται μεταξύ τους συγγένεια όμοια με αυτήν που υπάρχει μεταξύ αδελφών.
5-Σημαντικό: Όταν ο ένας σύζυγος υιοθετεί το τέκνο του άλλου, οι δεσμοί του υιοθετούμενου με το φυσικό γονέα του και τους συγγενείς του δεν διακόπτονται. Κατά τα λοιπά η υιοθεσία παράγει όλα τα αποτελέσματα υιοθεσίας που γίνεται και από τους δύο συζύγους.
6-Το θετό τέκνο παίρνει το επώνυμο του θετού γονέα. 'Εχει όμως δικαίωμα, όταν ενηλικιωθεί, να προσθέσει και το πριν την υιοθεσία επώνυμό του. (Αν το τελευταίο αυτό ή το επώνυμο του θετού γονέα αποτελείται από δύο επώνυμα, χρησιμοποιείται για το σχηματισμό του σύνθετου επωνύμου του θετού τέκνου το πρώτο από αυτά.)
7-Σε περίπτωση κοινής υιοθεσίας από συζύγους ή υιοθεσίας από τον ένα σύζυγο του τέκνου του άλλου, ισχύει και για το θετό τέκνο η δήλωση που τυχόν έκαναν οι σύζυγοι σχετικά με το επώνυμο των τέκνων τους. Αν δεν έχει γίνει παρόμοια δήλωση μπορεί να γίνει στο ληξιαρχείο ταυτόχρονα με την καταχώρηση της υιοθεσίας στα οικεία ληξιαρχικά βιβλία.
8-Το δικαστήριο μπορεί, με την απόφαση του περί υιοθεσίας, να επιτρέψει στον υποψήφιο θετό γονέα, ύστερα από αίτηση του, να προσθέσει στο κύριο όνομα του θετού τέκνου και άλλο όνομα. Στην περίπτωση αυτή το δικαστήριο μπορεί, ύστερα από αίτηση του θετού γονέα, που υποβάλλεται μετά τη συντέλεση της υιοθεσίας αλλά το αργότερο εντός ενός έτους από αυτήν, να επιτρέψει την απάλειψη του κύριου ονόματος που έφερε το θετό τέκνο πριν την υιοθεσία, εφόσον τούτο επιβάλλεται από το συμφέρον του τέκνου. Αν το θετό τέκνο έχει συμπληρώσει το δωδέκατο έτος της ηλικίας του, είναι απαραίτητη, σε κάθε περίπτωση, για τη χορήγηση της άδειας του δικαστηρίου η συναίνεση του ίδιου.
9-Αφότου συντελεστεί η υιοθεσία, τη γονική μέριμνα των φυσικών γονέων ή την επιτροπεία, υπό την οποία τυχόν τελούσε το θετό τέκνο, αντικαθιστά αυτοδικαίως η γονική μέριμνα των θετών γονέων. Οι φυσικοί γονείς δεν έχουν ούτε δικαίωμα επικοινωνίας με το θετό τέκνο. Αν ένας από τους συζύγους υιοθετήσει το τέκνο του άλλου, τη Γονική μέριμνα έχουν από κοινού και οι δύο σύζυγοι.
10-Σε περίπτωση κοινής υιοθεσίας ανηλίκου από συζύγους, αν ακολουθήσει διαζύγιο, ακύρωση του γάμου ή διακοπή της συμβίωσής τους, έχουν ανάλογη εφαρμογή, σχετικά με την άσκηση της γονικής μέριμνας, τα άρθρα 1513 και 1514.
11-Όταν πρόκειται για υιοθεσία του τέκνου του άλλου συζύγου, η άσκηση της γονικής μέριμνας ανήκει αποκλειστικά στο φυσικό γονέα του ανηλίκου, εκτός αν το δικαστήριο αποφασίσει διαφορετικά λόγω συνδρομής σπουδαίου λόγου.
12-Αν κατά τη διάρκεια της ανηλικότητας του τέκνου η γονική μέριμνα του θετού ή των θετών γονέων έπαψε για οποιονδήποτε λόγο, δεν επανέρχεται στους εξ αίματος γονείς. Σ' αυτή την περίπτωση έχουν εφαρμογή οι διατάξεις για την επιτροπεία.
Προσβολή της υιοθεσίας:
1-Η υιοθεσία προσβάλλεται μόνο με την άσκηση των προβλεπόμενων ένδικων μέσων ή βοηθημάτων κατά της σχετικής δικαστικής απόφασης (έφεση ή τριτανακοπή):
Α) αν δεν συνέτρεξαν οι όροι του νόμου ή
Β) αν η συναίνεση ενός από τα πρόσωπα που σύμφωνα με το νόμο ήταν αρμόδια να συναινέσουν υπήρξε άκυρη για οποιονδήποτε λόγο ή
Γ) αν η συναίνεση δόθηκε υπό την επήρεια πλάνης ως προς την ταυτότητα του προσώπου του θετού γονέα ή του θετού τέκνου, απάτης ως προς ουσιώδη περιστατικά ή παράνομης ή ανήθικης απειλής.
2-Δικαίωμα να προσβάλλουν την υιοθεσία έχουν:
Α)Στις περιπτώσεις μη συνδρομής των όρων του νόμου, οποιοσδήποτε έχει έννομο συμφέρον ή ο εισαγγελέας.
Β)Στις περιπτώσεις έλλειψης έγκυρης συναίνεσης, αυτός του οποίου λείπει η έγκυρη
συναίνεση (όχι όμως και οι κληρονόμοι του)
Γ) Όταν η συναίνεση υπήρξε προϊόν πλάνης, απάτης ή απειλής, αυτός ο οποίος πλανήθηκε, εξαπατήθηκε ή απειλήθηκε (όχι όμως και οι κληρονόμοι του).
Λύση με δικαστική απόφαση:
Λύση της υιοθεσίας επέρχεται:
(1) με απόφαση δικαστηρίου, μετά από αγωγή του θετού τέκνου που έχει συμπληρώσει το 12ατο έτος της ηλικίας του ή εάν είναι μικρότερο μετά από αγωγή του ειδικού επιτρόπου ή του θετού γονέα ή του εισαγγελέα ή αυτεπαγγέλτως, όταν:
Α)ο θετός γονέας εκπέσει από τη γονική μέριμνα ή αν του αφαιρεθεί η ασκησή της για έναν από τους λόγους του άρθρου 1532 ή
Β) αν συντρέχει λόγος αποκλήρωσης του θετού τέκνου για μια από τις περιπτώσεις 1,2 και 3 του άρθρου 1840
(2) ή συναινετικά , με κοινή αίτηση του θετού γονέα και του θετού τέκνου (εκουσία δικαιοδοσία), μετά την ενηλικίωση του
Προϋπόθεση: η υιοθεσία να έχει διαρκέσει τουλάχιστον ένα χρόνο πριν από την κατάθεση της αίτησης και η συμφωνία των μερών να δηλωθεί στο δικαστήριο αυτοπροσώπως σε δυο συνεδριάσεις που να απέχουν μεταξύ τους τουλάχιστον έξι μήνες. Εφόσον από την πρώτη συνεδρίαση πέρασαν δυο χρόνια, η δήλωση της συμφωνίας παύει να ισχύει.
(3) Αυτοδίκαιη και αναδρομική λύση, αν τέλεσαν γάμο, κατά παράβαση του νόμου, ο θετός γονέας με το θετό τέκνο.
Αν ο Γάμος ακυρώθηκε, διατηρούνται από τη σχέση υιοθεσίας μόνο τα περιουσιακά δικαιώματα του θετού τέκνου.
Αποτελέσματα της λύσης:
Με την αμετάκλητη δικαστική απόφαση που λύνει την υιοθεσία:
-η υιοθεσία αίρεται για το μέλλον
-παύει η σχέση συγγένειας του θετού τέκνου και των κατιόντων του με αυτόν που το υιοθέτησε και τους έως τότε συγγενείς του
-αναβιώνουν οι δεσμοί με τη φυσική οικογένεια
-παύει το δικαίωμα του θετού τέκνου να φέρει το επώνυμο του θετού γονέα, εκτός αν το δικαστήριο, εκτιμώντας την ύπαρξη δικαιολογημένου συμφέροντος του τέκνου, αποφασίσει, με αίτησή του διαφορετικά
Το δικαστήριο μπορεί να αναθέσει σε τρίτο τη γονική μέριμνα του ανήλικου θετού τέκνου, αν το επιβάλλει το συμφέρον του.
Ανασύσταση υιοθεσίας:
Σε περίπτωση δικαστικής λύσης της υιοθεσίας, αν εκλείψει ο λόγος της λύσης ή ακολουθήσει συγγνώμη του υπαιτίου της λύσης, είναι δυνατή η ανασύσταση της υιοθεσίας με εφαρμογή της διατάξεων των άρθρων 1542 έως 1559.
Στην περίπτωση αυτή η ηλικία υιοθετούντος και υιοθετουμένου δεν λαμβάνεται υπόψη.
Τα αποτελέσματα της ανασύστασης της υιοθεσίας επέρχονται από την τελεσιδικία, χωρίς αναδρομική ενέργεια.